مجازات قتل شبه عمد چیست؟

قتل شبه عمد به چه معناست و مجازات این جرم در قانون اسلامی چیست؟ برخلاف باور عمومی که قتل را محصور در قتل عمد دانسته و مجازات قصاص برای آن قائل هستند. قتل انواع گوناگون داشته و مجازات های آن صرفا محدود به قصاص نمی شود. قتل شبه عمد یکی از انواع قتل های پیش بینی شده در شرع مقدس اسلام و قانون مجازات اسلامی می باشد. 

قتل شبه عمد چیست؟

در قتل شبه عمد مرتکب یا جانی قصد فعل یعنی ایراد صدمه و آسیب به دیگری را دارد اما قصد نتیجه یعنی مرگ یا فوت دیگری را ندارد و در واقع هدف اصلی جانی مرگ طرف مقابل نمی باشد. مثالی که در این مورد می توان اشاره کرد در خصوص تنبیه بدنی توسط والدین به قصد تربیت فرزندان می باشد. که نباید از حد عرفی خارج شده وگرنه با توجه به نوعا کشنده بودن مصداق قتل عمد می باشد. در خصوص این نوع قتل صرفا به فردی که دارای قصد فعل و عدم خواست نتیجه دارد اطلاق نمی شود و در حالتی که جانی یا قاتل قصد فعل و نتیجه را در حالی که جهل به موضوع دارد نیز شامل می شود. مثالی که در این مورد می توان به آن پرداخت فردی است که قصد ضربه و صدمه به حیوانی را دارد اما آنچه که بعدا متوجه می شود انسانی بوده لباس حیوان را به تن داشته است. در اینجا با توجه به اینکه قاتل قصد کشتن را نداشته نمی توان چنین قتلی را قتل عمد دانست.

مشاوره با وکیل قتل به صورت تلفنی، حضوری و آنلاین در داداپ 

نکته ای که در اینجا باید به آن اشاره کرد در خصوص قتل ناشی از تصادفات رانندگی می باشد. این نوع قتل مشمول قتل شبه عمد نمی باشد. زیرا در قتل رانندگی قاتل قصد فعل و قصد نتیجه ندارد که بتوان براساس قصد فعل او عنوان کرد که چنین قتلی شبه عمد می باشد. در واقع قتل رانندگی قتل خطای محض می باشد که به دلیل بی احتیاطی، بی مبالاتی، عدم رعایت نظامات، مهارت و ... قانون گذار آن را قتل غیر عمد عنوان کرده است. به نحوی می توان چنین قتلی را در حکم شبه عمد دانست. قانون گذار در ماده 291 قتل شبه عمدی را تعریف کرده است:

• هرگاه مرتکب نسبت به مجنی علیه قصد رفتاری را داشته باشد لکن قصد جنایت واقع شده یا نظیر آن را نداشته باشد و از مواردی که مشمول تعریف جنایات عمدی می گردد نباشد. قتل شبه عمد در قانون مجازات سال 70 نیز مطرح شده بود اما در قانون مصوب سال 92 تغییراتی در آن حاصل شد و آن اضافه شدن عبارت رفتاری که مشمول جنایت عمدی نباشد در این قانون می باشد. دلیل ذکر این عبارت جلوگیری از سوء استفاده قاتلان در اعمال و رفتارهای نوعا کشنده و خلاف عرف می باشد.
• هرگاه مرتکب جهل به موضوع داشته باشد مانند آنکه جنایتی را با اعتقاد به اینکه موضوع رفتار وی شی یا حیوان یا افراد مشمول ماده 302 این قانون است به مجنی علیه وارد کند سپس خلاف آن معلوم گردد. ماده 302 در خصوص حالتی است که قاتل مقتول را به اعتقاد مهدورالدم بودن به قتل می رساند. مالی که در این مورد می توان اشاره کرد موردی است که مردی زن خود را در حین زنا ببیند در این صورت ارتکاب قتل توسط همسر مشمول جنایت عمدی نیست. حال اگر بعدا خلاف آن ثابت شود نمی توان مرد را مستوجب قصاص دانست.
• هرگاه جنایت به سبب تقصیر مرتکب واقع شود مشروط بر این که جنایت واقع شده یا نظیر آن مشمول تعریف جنایت عمدی نباشد. در خصوص تقصیر می توان به بی احتیاطی، بی مبالاتی و...  در  ماده 616 به قتل شبه عمد همراه با تقصیر پرداخته است. چنین قتلی در واقع شبه عمد می باشد ولی به دلیل بی احتیاطی و ... غیرعمد عنوان شده است و مجازات چنین قتلی شدیدتر از قتل شبه عمد می باشد و جانی یا قاتل تعزیر هم می شود. مقصود از تعزیر در اینجا همان حبس می باشد. تفسیر بهتری که میتوان از این قسمت داشت این است که این بند شامل قتل خطایی توام با تقصیر در غیر جرایم رانندگی است زیرا اگر مقصود بیان قتل شبه عمد با تقصیر بود قانونگذار در ماده 616 مجدد به این مطلب نمی پرداخت و از عبارت مگر اینکه خطای محض باشد استفاده نمی کرد.

مجازات قتل شبه عمد در قانون اسلامی چیست؟

قانون مجازات اسلامی در مواد مختلفی به قتل شبه عمد پرداخته و برای صور گوناگون آن مجازات های مختلفی قائل شده است:

• دیه: در صورتی که قتل شبه عمد موافق با ماده 291 قانون مجازات اسلامی باشد، چنین قتلی به نوعی شبه عمد محض یا خطای محض توام با تقصیرمی باشد و با توجه به ماده 488 قانون مجازات اسلامی که مهلت پرداخت دیه در چنین قتلی را 2 سال قرار داده است و همچنین ماده 616 که تقصیر را جدا کرده است می توان به این نتیجه رسید که مجازات قتل شبه عمد در این صورت صرفا دیه می باشد.
• دیه و تعزیر: بنابر ماده 616 که در خصوص قتل شبه عمد همراه با تقصیر می باشد و همچنین ماده 712 در خصوص قتل ناشی از تصادفات رانندگی که به نوعی خطای محض توام با تقصیر می باشد مجازات مرتکب علاوه بر دیه حبس هم می باشد چون قانونگذار از واژه و استفاده کرده است ولی اگر از واژه یا استفاده می کرد قاضی مخیر بین حبس و دیه بود.

مشاوره حقوقی آنلاین در داداپ: بهترین و سریع ترین راه برای کسب نظر از وکلای متخصص

تفاوت قتل شبه عمد با قتل عمد

قتل سنگین ترین جرم علیه اشخاص است که صدمه حاصل از آن برای قربانی قابل جبران نیست و این صدمه به معنای مرگ قربانی می باشد. مهم نیست که قتل رخ داده به چه وسیله ای انجام شود یا اینکه قاتل چه قصدی دارد آنچه مهم است گرفتن جان یک انسان محترم می باشد. در خصوص اینکه قتل عمد با شبه عمد چه تفاوتی دارد باید به قصد و نیت قاتل و همچنین، محل آسیب، نحوه مرگ و شرایط خاص مقتول توجه کرد. در قتل عمد قاتل قصد کشتن مقتول را دارد و برای رسیدن به هدف خود اعمالی را انجام می دهد اما همیشه قصد نتیجه در قتل عمد مهم نیست و گاهی قاتل به نحوی عمل خود را انجام می دهد که می توان قصد نتیجه را برای او مفروض دانست مثل مورد که فردی را با چاقو مورد حمله قرار دهد و چاقو را به قلب اول بزند. در اینجا قاتل نمی تواند به این دلیل که قصد کشتن را نداشته است از قصاص رهایی یابد.

یا موردی که فردی در هواپیما بمب گذاری کند به دلیل اینکه این نوع عمل سبب مرگ کلیه مسافران می شود قاتل نمی تواند ادعا کند که قصد کشتن آن ها را نداشته است. پس می توان این گونه عنوان کرد که اصل به همراه بودن قصد فعل و نیتجه در قاتل عمدی است و در موارد خاص قصد نیتجه مفروض می باشد. اما در خصوص قتل شبه عمد قاتل قصد فعل دارد یعنی می خواهد به مقتول صدمه بزند اما قصد کشتن یا نتیجه را ندارد و قتل اتفاقا حادث می شود. مثالی که در این مورد می توان اشاره کرد وقتی است که فردی یک نفر را هول می دهد و عمل او در نوع انسانی کشنده نیست اما بر حسب اتفاق آن فرد فوت می کند در اینجا نمی توان به دلیل اینکه قتل واقع شده قاتل را قصاص کرد و چنین قتلی قتل شبه عمد می باشد که مجازات آن دیه می باشد. در نیتجه قتل عمد و شبه هم به لحاظ عنصر معنوی و مجازات با هم متفاوت هستند.