استفاده روز افزون از تکنولوژی رایانه ای سبب شکل گیری جرائم متعددی در این بستر شده است به همین دلیل قانونگذار نسبت به تصویب قانون جرائم رایانه ای اقدام نموده است. قانون جرائم رایانه ای در سال 1388 به تصویب رسید البته قبل از این قانون قانون تجارت الکترونیکی در خصوص جرائم الکترونیکی تصویب شده بود. از جمله جرائمی که در بستر رایانه و اینترنت گستردگی وشمول فراوانی دارد جرم کلاهبرداری رایانه ای می باشد، جرم کلاهبرداری رایانه ای با جرم کلاهبرداری سنتی که در قانون تشدید مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری تعریف شده و برای آن توسط قانونگذار مجازات تعیین شده است، متفاوت می باشد.در کلاهبرداری سنتی با انسانی رو به رو هستیم که با استفاده ازصحنه سازی متقلبانه توسط کلاهبردار فریب خورده و اموال خودش را در اختیار کلاهبردار قرار می دهد، در حالی که در کلاهبرداری رایانه ای این انسان نیست که فریب می خورد بلکه اخلال ،محو، ورود ،تغییر و توقف در سیستم رایانه ای توسط کلاهبردار است که سبب می شود کلاهبردار به مال یا امتیازی دست یابد. مقاله پیش رو در خصوص جرم کلاهبرداری رایانه ای،مجازات این جرم و مرجع صالح در خصوص رسیدگی به این جرم می باشد.
کلاهبرداری رایانه ای چیست؟
ماده 741 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) کلاهبرداری رایانه ای را اینگونه تعریف کرده است: هرکس به طور غیرمجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن دادهها یا مختل کردن سامانه، وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند، مرتکب کلاهبرداری رایانه ایی شده است.
نکته: برای تحقق جرم کلاهبرداری رایانه ای فریب و اغفال انسان نیاز نیست، در حالی که در کلاهبرداری سنتی با انسانی رو به رو هستیم که با استفاده از صحنه سازی متقلبانه فریب خورده و اموالش را در اختیار کلاهبردار قرار می دهد.
نکته:بکار بردن واژه از قبیل در ماده 741 نشان از تمثیلی بودن شیوه های بیان شده دارد.
نکته:مرتکب جرم کلاهبرداری رایانه ای می بایست به وسیله محو،ورود،توقف،تغییر و اختلال غیر مجاز در سامانه، و از این قسم اعمال، مال یا وجه یا امتیاز مالی را تحصیل کند.
نکته:منتفع از کلاهبرداری رایانه ای حتما نباید خود مرتکب باشد بلکه اگر مرتکب شخص دیگری را نیز به این وسیله منتفع نماید مشمول مجازات کلاهبرداری رایانه ای خواهد شد.
نکته:در کلاهبرداری سنتی می بایست مال تحصیل می گردید در حالی که برای تحقق کلاهبرداری رایانه ای علاوه بر تحصیل مال ،تحصیل امتیاز ،خدمت یا امتیاز نیز برای تحقق جرم کفایت می کند.
علاوه بر ماده 741 قانون مجازات اسلامی (ماده 13 قانون جرائم رایانه ای)، ماده 67 قانون تجارت الکترونیک مصوب 1382 در خصوص کلاهبرداری رایانه ای بیان نموده است که: هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی با سوء استفاده و یا استفاده غیر مجاز از داده پیام ها، برنامه ها و سیستم های رایانه ای و وسایل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعالی نظیر ورود ، محو ، توقف داده پیام ، مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانه ای و غیره دیگران را بفریبد و یا سبب گمراهی سیستم های پردازش خودکار و نظایر آن شود و از این طریق برای خود یا دیگری وجوه اموال یا امتیازات مالی تحصیل کند و اموال دیگران را ببرد مجرم محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبان اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل ماخوذه محکوم می شود.
نکته: با توجه به در ماده 56 قانون جرایم رایانه مصوب 1388 قوانین و مقررات مغایر با این قانون ملغی اعلام گردیده و قانون تجارت الکترونیک در این مواد مغایرتی با قانون اخیرالتصویب ندارد، بنابراین مواد غیرمغایر این قانون کماکان به قوت اعتبار خویش باقیست.
رفتارهای مشمول کلاهبرداری رایانه ای
رفتارهایی که مشمول کلاهبرداری رایانه ای می شوند از قرار ذیل هستند:
- ورود : منظور از ورود، وارد کردن اطلاعات در رایانه برای پردازش است. به طور مثال وارد کردن اطلاعات به سیستم رایانه ای بانک و موسسات مالی و اعتباری و واریز یا انتقال وجه به حساب خود و دیگری.
- محو : منظور از محو، از بین بردن و حذف کردن داده ها و اطلاعات است. به طور مثال کسی با دسترسی به اطلاعات بانکی اسناد بدهکاری خود را در بانک از بین ببرد.
- ایجاد : منظور از ایجاد، به وجود آوردن اطلاعاتی است که وجود نداشته اند. به طور مثال کسی اطلاعات خود را به طور غیر مجاز وارد سامانه طرح ترافیک می کند.
- متوقف کردن : منظور از متوقف کردن، ایجاد وقفه و قطع جریان دسترسی به اطلاعات است. به طور مثال کسی در زمان انتقال وجه با قطع جریان دسترسی و ایجاد وقفه در زمانی که پول در حال واریز به حساب دیگری است پول را وارد حساب خود کند.
- مختل کردن سامانه: منظور از مختل کردن سامانه ایجاد اختلال غیر مجاز در کار سیستم رایانه ای و کسب منفعت برای خود در فاصله زمانی که اختلال صورت گرفته است .
نکته: رفتارهای ذکر شده حصری نبوده و جنبه تمثیلی دارند.
مجازات کلاهبرداری رایانه ای
مجازات جرم کلاهبرداری رایانه ای در ماده 741 قانون مجازات اسلامی(بخش تعزیرات) بیان شده است ،براساس این ماده: هرکس به طور غیرمجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه، وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از پنجاه میلیون (50000000) ریال تا دویست و پنجاه میلیون (250000000)ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
نکته: مجازات جرم کلاهبردار رایانه ای علاوه بر رد مال به صاحبش،حبس و جزای نقدی نیز می باشد.
نکته:شروع به جرم کلاهبرداری رایانه ای براساس ماده 122 قانون مجازات اسلامی ،حبس تعزیری ،یا شلاق یا جزای نقدی درجه 6 می باشد.
نکته:جرم کلاهبرداری رایانه ای با توجه به ماده 19 قانون مجازات اسلامی،تعزیری درجه 5 می باشد.
آیا جرم کلاهبرداری رایانه ای قابل گذشت است؟
ماده 104 قانون مجازات اسلامی به موجب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مورد بازنگری قرار گرفته و جرایم انتقال مال غیر و کلاهبرداری ( موضوع ماده 1 قانون تشدید ) با نصاب مشخصی (کمتر از 100 میلیون تومان) ، کلیه جرایم در حکم کلاهبرداری و جرایمی که مجازات کلاهبرداری درباره آن ها مقرر شده یا طبق قانون کلاهبرداری محسوب می شوند ، در صورت داشتن بزه دیده قابل گذشت محسوب شده اند.
حال سوال این است که آیا جرایم موضوع ماده 741 قانون مجازات اسلامی تعزیرات که فصل سوم جرایم رایانه‌ای تحت عنوان کلاهبرداری مرتبط با رایانه طبق بندی گردیده است قابل انطباق با عنوان جرایم که طبق قانون کلاهبرداری محسوب می‌شود موضوع قانون کاهش مجازات حبس تعزیری می‌باشد یا خیر؟
نظریه مشورتی شماره 7/99/450 مورخ 99/04/25:
با عنایت به این که ماده 741 قانون مجازات اسلامی، تحت عنوان «کلاهبرداری مرتبط با رایانه» جرم انگاری شده است، جرم موصوف از جمله جرائمی است که از نظر قانونگذار کلاهبرداری محسوب می‌شود، بنابراین جرم مذکور مشمول احکام مقرر در تبصره الحاقی به ماده 47 و ماده 104 قانون مجازات اسلامی اصلاحی 1399 (موضوع قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399) می‌باشد.
دادگاه صالح رسیدگی به جرم کلاهبرداری رایانه ای
علی القاعده دادگاه صالح برای رسیدگی به جرائم دادگاه محل وقوع جرم می باشد، اما در برخی از جرایم مثل جرم کلاهبرداری رایانه ای تعیین دقیق محل وقوع جرم دشوار خواهد بود. براساس رای وحدت رویه شماره 729 مورخ 1391/12/01: نظر به اینکه در صلاحیت محلی، اصل صلاحیت دادگاه محل وقوع جرم است و این اصل در قانون جرایم رایانه ای مستفاد از ماده 29 مورد تایید قانونگذار قرار گرفته است، بنابر این در جرم کلاهبرداری مرتبط با رایانه، هرگاه تمهید مقدمات و نتیجه حاصل از آن در حوزه های قضایی مختلف صورت گرفته باشد دادگاهی که بانک افتتاح کننده حساب زیان دیده از بزه که پول بطور متقلبانه از آن برداشت شده درحوزه آن قرار دارد صالح به رسیدگی است.
نکته: با توجه به سیاست اختصاصی نمودن مراجع تحقیق و دادسراها برای رسیدگی به جرایم، جرایم رایانه ای نیز از این امر بی نصیب نمانده و در تهران دادسرای ناحیه 31 ویژه رسیدگی به جرایم رایانه ای به این امر اختصاص یافته است و از جرایمی که در شمول موارد تخصصی این دادسرا قرار دارد کلاهبرداری اینترنتی می باشد.
سخن پایانی
کلاهبرداری رایانه ای جرمی است که در قانون مجازات اسلامی به صورت مجزا از جرم کلاهبرداری ساده برای آن مجازات تعیین شده است. جرم مذکور در بستر رایانه و مخابرات تحقق یافته و منتفع جرم برخلاف کلاهبرداری سنتی نیاز نیست که حتماً وجه یا مالی را کسب کند بلکه برای تحقق این جرم کسب امتیاز ،خدمت و منفعت هم کفایت می کند.
باتوجه به نوظهور بودن جرم کلاهبرداری رایانه ای و عدم آشنایی کافی با ابعاد این جرم،قوانین و رویه رسیدگی به این جرم استفاده از خدمات حقوقی در قالب مشاوره،تنظیم شکواییه و لایحه و همچنین دفاع در محاکم قضایی اهمیت بسزایی در جلوگیری از تضعیف حقوق و دستیابی به نتیجه ایده آل را خواهد داشت گروه وکلای متخصص و باتجربه داداپ آماده ارائه خدمات مختلف به صورت حضوری،غیرحضوری و آنلاین به کابران گرامی در خصوص جرم کلاهبرداری رایانه ای می باشد.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
دانلود اپلیکیشن دیده بان هشتم
با قابلیت های ویژه در آخرین بروزرسانی
کلیه قوانین و مقررات و آئین نامه ها
نظریات مشورتی
آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور
و همچنین مژده به داوطلبان آزمون های حقوقی برگزاری آزمون های حقوقی تمامی مقاطع تحصیلات تکمیلی و همچنین آزمون های کانون و مرکز وکلا و سردفتری و قضاوت و .......
نسخه ios : قابل نصب در مارکت های سیب اپ ، آی اَپس و اناردونی
https://sibapp.com/applications/md8-1
____________________________
https://anardoni.com/ios/app/k-yNehEiW
____________________________
____________________________
نسخه تحت وب
____________________________
نسخه اندروید در گوگل پلی
____________________________
لینک کافه بازار
تنظیم اظهارنامه
مشاوره حقوقی حضوری