مجازات توهین به مقدسات چیست؟ ارتکاب توهین به مقدسات در فضای مجازی چگونه است؟

توهین به معنای خوار و خفیف کردن می باشد به این معنا که شخص توهین کننده با بکاربردن الفاظ، یا انجام عمل و اشاره سعی کند که شخصیت طرف مقابل را سبک و ضعیف نشان دهد. برای اینکه فعل، اشاره، عمل و گفتار قابل مجازات باشد می بایست رفتار، غیر متعارف و زننده بوده و در نظر عرف افراد جامعه توهین تلقی گردد. توهین به سبب ترتب مجازات قانونی جرم می باشد.یکی از اقسام توهین، توهین به مقدسات می باشد که در مقاله پیش رو به ارتکاب این جرم در فضای حقیقی و مجازی و مجازات آن خواهیم پرداخت.

توهین به مقدسات

توهین در لغت به معناب خوار و خفیف کردن و سبک انگاشتن می باشد. برای اینکه توهین محقق شود حتماً نیاز به ارتکاب فعل نمی باشد بلکه برای تحقق این جرم اشاره، لفظ و ترک فعل نیز کفایت می کند.

ماده 608 قانون مجازات اسلامی در خصوص جرم توهین بیان می دارد که: توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد [مستوجب] جزای نقدی درجه شش خواهد بود.
نکته: مجازات توهین قبل از اصلاحات اخیر جزای نقدی و شلاق تعزیری بود.
یکی از مصادیق توهین، توهین به مقدسات می باشد که در ماده 513 قانون مجازات اسلامی به آن پرداخته شده است. جامعه ما یک جامعه اسلامی بوده و مقدسات در آن ارزشمند و مورد احترام می باشند به همین دلیل است که قانونگذار به پیروی از فقه، در برابر توهین کننده به مقدسات صامت نبوده و برای مرتکب چنین عملی مجازات مقرر نموده است. در خصوص اینکه مقدسات چیست و شامل چه اشیاء یا اموری می شود، باید گفت که مقصود از مقدسات هر چیزی است که در جامعه اسلامی مورد احترام است که شامل ذات خداوند، قرآن، پیامبر اسلام، امامان، سایر پیامبران عظام و حتی مکان ها و زمان های مقدس می شود. البته باید این نکته را اضافه نمود که شمول مقدسات بسیار گسترده است و مراجع تقلید و فقها و هر شخص و چیزی که پاک و منزه و به دور از ناپاکی و آلودگی باشد را تحت شمول قرار می دهد. بنابراین هرکس که به مقدسات به هر نحوی  اعم از گفتار و عمل و ترک فعل توهین نماید مجازات خواهد شد.
نکته: جرم توهین جرمی مطلق بوده و نیازمند تحقق نتیجه نمی باشد، و این بدان معناست که اگر بزه دیده نیز از توهین شخص مرتکب رنجیده خاطر و مکدر نگردد به صرف ارتکاب و ایراد توهین، شخص مجرم قابل مجازات خواهد بود.

توهین به مقدسات  در فضای مجازی

پیشرفت تکنولوژی با تمام مزایا و محاسنی که دارد خالی از معایب نمی باشد، ازجمله معایب این فضا این است که امکان ارتکاب اعمالی را فراهم کرده است که از جمله آنها می توان به جرم توهین به مقدسات در این فضا اشاره کرد. ازجمله برنامه ها و زیر ساخت هایی که امروزه بستر ساز ارتکاب جرم توهین شده اند می توان به تلگرام، واتس آپ و اینستاگرام اشاره کرد که دارای دنبال کنندگان و اعضای حائز توجه می باشند. مرتکبان جرم توهین به مقدسات معمولا از فضاهای مجازی با تشکیل گروههای مجازی یا پیج های عمومی با هدف اهانت به مقدسات استفاده می کنند شیوه عمل این اشخاص در قالب؛ تمسخر، تحریک و ترغیب افراد در قالب گفتار، نوشتار و انتشار پست، صوت، عکس و فیلم می باشد.

با توجه به آنکه قانون مجازات اسلامی در خصوص نحوه انجام و ارتکاب جرم توهین به مقدسات اطلاق داشته و انجام آن مقید به وسیله خاص و معینی نمی باشد, از طرفی قانون جرایم رایانه ای نیز در این خصوص به طور کلی طریق سکوت را در پیش گرفته است می توان مجازات مرتکبان این جرم در فضای مجازی نیز با استناد به ماده 513 قانون مجازات اسلامی تعیین می شود. البته اگر عمل مرتکب مصداق ساب النبی باشد (یعنی حاوی سب و قذف به مقدسات باشد) در این صورت، مجازات مرتکب براساس ماده 262 قانون مجازات اسلامی اعدام می باشد. 

در این خصوص لازم به ذکر است که به استناد ماده 749 و 750 قانون مجازات اسلامی (بخش جرایم رایانه ای) علاوه بر مسئولیت شخصی مرتکبان توهین به مقدسات، ارائه دهندگان خدمات دسترسی نیز مکلف به پایش (فیلتر) محتوای مبنی بر توهین به مقدسات به عنوان مصادیق محتوای مجرمانه می باشند و در صورتی عمداً که از اعمال پایش(فیلتر) نسبت به چنین محتوایی خودداری کنند منحل گردیده و در صورت احراز خطا و سهو در این وظیفه قانونی در مرتبه نخست به جزای نقدی از بیست میلیون (60.۰۰۰.۰۰۰)ریال تا یکصد میلیون (250.۰۰۰.۰۰۰)ریال و در مرتبه دوم به جزای نقدی از یکصد میلیون (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا یک میلیارد (1/000/000/000) ریال و در مرتبه سوم به یک تا سه سال تعطیلی موقت محکوم خواهند شد.

 مصادیق محتوای مجرمانه علیه مقدسات اسلامی به قرار زیر می باشند:

1.  محتوای الحادی و مخالف موازین اسلامی (بند ۱ ماده ۶ قانون مطبوعات)
2.  اهانت به دین مبین اسلام و مقدسات آن (بند ۷ ماده ماده ۶ قانون مطبوعات و ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی)
3.  اهانت به هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین (ع) یا حضرت صدیقه طاهره (س) (ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی)
4.  تبلیغ به نفع حزب، گروه یا فرقه منحرف و مخالف اسلام (بند ۹ ماده ۶ قانون مطبوعات)
5.  تبلیغ مطالب از نشریات و رسانه‌ها و احزاب و گروه‌های داخلی و خارجی منحرف و مخالف اسلام به نحوی که تبلیغ از آنها باشد (بند ۹ ماده ۶ قانون مطبوعات)
6.  اهانت به امام خمینی (ره) و تحریف آثار ایشان (ماده ۵۱۴ قانون مجازات اسلامی)
7.  اهانت به مقام معظم رهبری و سایر مراجع مسلم تقلید (بند ۷ ماده ۶ قانون مطبوعات)

مجازات توهین به مقدسات

 توهین اساساً در صورتی جرم بوده و مجازات در پی خواهد داشت که مخاطب آن زنده باشد، اما در خصوص توهین به مقدسات قانونگذار استثنا قائل شده و توهین به انبیا و ائمه را با وجود اینکه در قید حیات نیستند جرم دانسته و برای مرتکب حتی مجازات سنگین تری از توهین ساده مقرر کرده است.

• براساس ماده 513 قانون مجازات اسلامی: هر کس به مقدسات اسلام و یا هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین(ع) یا حضرت صدیقه طاهره(س) اهانت نماید اگر مشمول حکم‌ ساب‌النبی باشد اعدام می‌شود و در غیر این صورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهد شد.

ماده مذکور مجازات توهین به مقدسات را تعیین نموده است، براساس این ماده مجازات توهین کننده به مقدسات، حبس تعزیری می باشد البته اگر توهین صورت گرفته مصداق ساب النبی باشد مرتکب اعدام خواهد شد. 
نکته: مجازات توهین کننده به مقدسات حبس تعزیری می باشد مگر اینکه توهین به نحوی دشنام به پیامبران، ائمه و حضرت زهرا باشد که در این صورت مرتکب اعدام خواهد شد به این جرم تحت عنوان ساب النبی در ماده 262 قانون مجازات اسلامی پرداخته شده است، براساس این ماده: هر کس پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله وسلم و یا هریک از انبیاء عظام الهی را دشنام دهد یا قذف کند ساب النبی است و به اعدام محکوم می‌شود.
تبصره- قذف هر یک از ائمه معصومین علیهم السلام و یا حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها یا دشنام به ایشان در حکم سب نبی است.
نکته:  سب در لغت به معنای فحش و دشنام و ناسزا است و در اصطلاح به رفتاری که از طریق ناسزاگویی و توهین صورت گرفته باشد، گفته می شود. بنابراین هر توهینی تحت عنوان سب نیست بلکه توهینی سب می باشد که حاوی دشنام و قذف باشد.
نکته: توهین به مقدسات با ترک فعل محقق نمی شود. (مثلا صلوات نفرستادن نمی تواند توهین به مقدسات محسوب شود هر چد در موقعیتی قرار گیرد که از نظر افراد قبیح باشد).
نکته: برای اینکه توهین به مقدسات محقق شود می بایست عمل یا اشاره مرتکب در حضور دیگران یا به صورت علنی صورت گرفته و صریح و روشن باشد، فلذا در صورتی که صراحتی در بین نباشد، نمی توان با تفسیر پردازی مرتکب را مواخذه و مجازات نمود.
نکته: هرگاه سب در حالت مستی یا غضب یا به نقل از دیگری باشد و صدق اهانت کند موجب تعزیر تا هفتاد و چهار ضربه شلاق است. 

توهین به مقدسات در صلاحیت کدام دادگاه است؟

در خصوص دادگاه صالح جهت رسیدگی به جرم توهین به مقدسات باید گفت که اصولا دادگاه کیفری دو صالح به رسیدگی می باشد مگر اینکه توهین صورت گرفته مصداق ساب النبی باشد که در این صورت با توجه به تعیین مجازات اعدام برای مرتکب دادگاه کیفری یک صالح به رسیدگی و صدور رای می باشد.  

سخن پایانی
جرم توهین به مقدسات در فضای حقیقی و مجازی توسط قانونگذار جرم انگاری شده است و مرتکب این جرم به حبس تعزیری محکوم خواهد شد مگر اینکه توهین صورت گرفته مصداق ساب النبی باشد که در این صورت مرتکب خونش هدر بوده و اعدام خواهد شد.