جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی

نشر اکاذیب چیست؟

اکاذیب جمع کذب می باشد که مراد همان دروغ می باشد .هر کس به قصد ضرر زدن به دیگران یا تشویش اذهان عمومی اقدام به بیان اکاذیب کند، مجرم محسوب می‌شود. جرم نشر اکاذیب از جرایم مطلق است و مقید به نتیجه نمی باشد .در اظهارجرم نشر اکاذیب اعمال معینی به شخص یا اشخاص نسبت داده نمی‌شود بلکه اخبار یا مطالب بی‌اساس به‌طور کلی اظهار می‌شود. عناوین نشر اکاذیب یا اشاعه اکاذیب برگرفته از متن ماده ۶۹۸ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی و شامل هر دو مصداق اعمال مجرمانه جرم یعنی اظهار جرم نشر اکاذیب و جرم انتساب اعمال خلاف حقیقت به دیگران است. براساس ماده ۶۹۸ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی،:
هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا اکاذیبی اظهار کند یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت راساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد، اعم ازاینکه از طریق مزبور به نحوی از انحا ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا خیر، علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود..
 اظهار کردن در مفهوم متداول، مترادف گفتن است اما در لغت به ‌معنای فاش کردن، آشکار کردن، بیان کردن و گفتن است که بیشتر معنای آشکار و فاش کردن مد نظر مقنن بوده است بنابراین ظاهر یا علنی شدن کذب ضروری است.

شرایط تحقق جرم نشر اکاذیب

برای اینکه جرم نشر اکاذیب تحقق یابد می بایست شرایط ذیل محقق شود:

1. انتشار مطالب کذب:بنابراین اگر فردی اکاذیبی را بنویسد ولی در نزد خود او بماند و هیچ کس را از آن مطالب باخبر نکند جرم محقق نمی شود.
2. قصد ضرر به دیگری یا تشویش اذهان عمومی:صرف نوشتن مطالب کذب بدون قصد ضرر یا تشویش اذهان را نمی توان جرم تلقی کرد.
3. نشر اکاذیب به وسیله‌ی نامه یا شکوائیه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی صورت گیرد.
4. ناتوانی مرتکب از صحت ادعا:اگر مرتکب بتواند صحت گفته ها و انتساب خود را به اثبات برساند جرم منتفی است.

اثبات کذب بودن اطلاعات منتشر شده در فضای مجازی

برای اینکه جرم نشر اکاذیب محقق شود صرف کذب بودن اظهار حتی اگر به قصد اضرار باشد، کافی نیست بلکه جرم نشر اکاذیب اظهارشده باید قابلیت اضرار یا تشویش اذهان را داشته باشد. اثبات کذب بودن اظهارات بر عهده مدعی است و چنانچه مرتکب در مقام دفاع بتواند صحت اظهارات را ثابت کند، تبرئه خواهد شد. در اظهار اکاذیب، نسبتی به دیگری داده نمی‌شود بلکه اخبار یا مطالب بی‌اساس به طور کلی اظهار می‌شود. در جرم اظهار اکاذیب طرف می‌تواند غیرعموم یا مقام رسمی باشد.

مشاوره حقوقی تلفنی در داداپ: بهترین و سریع ترین راه برای کسب نظر از وکلای متخصص

دفاع از اتهام نشر اکاذیب

برای اینکه جرم نشر اکاذیب تحقق یابد  باید مدعی که همان شاکی می باشد ثابت کند که آنچه اظهار شده و نسبت داده شده دروغ می باشد.بنابراین در صورتی که شاکی نتواند دروغ بودن اظهارات را اثبات کند جرم به وقوع نمی پیوندد.در مقابل برای اینکه متشاکی یا مرتکب  بتواند از مجازات تبرئه شود می تواند با اثبات صحت اظهارات از مجازات خلاص شود.

مطلق بودن جرم نشر اکاذیب

اظهار جرم نشر اکاذیب جرم مطلق بوده و تحقق آن موکول به وقوع نتیجه ضرر یا تشویش نیست. قانونگذار در متن ماده ۶۹۸ به این نکته تصریح کرده است که « … اعم از اینکه از طریق مزبور به نحوی از انحا ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه … » به همین جهت سوء نیت خاص در این جرم منقضی است. البته این جرم مقید به وسیله است  این مهم در قانون مورد توجه قرار گرفته اشت براساس ماده 698 قانونگذار تصریح می‌کند که «…به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضاء اکاذیبی را اظهار کند...».
بنابراین آنچه مهم است این است که در این جرم سوءنیت ملاک می باشد و نتیجه اهمیت ندارد.

مصداق نشر اکاذیب و هتک حیثیت در فضای مجازی

طبق ماده ۶۹۸ قانون مجازات هر امری که به دروغ به دیگری نسبت داده شود که برخلاف واقعیت باشد از مصادیق نشر اکاذیب است و می‌توان با توجه به آن علیه منتشرکننده ، اعلام شکایت کرد و با توجه به گسترش روز افزون نسبت دروغ دادن به دیگران ، مصادیق بیشتری شامل این جرم خواهد شد.
در جرم نشر اکاذیب اظهار یک کذب و نسبت دادن فقط یک مورد برخلاف واقعیت به دیگری نیز می‌تواند موضوع جرم نشر اکاذیب باشد و حتما نباید تعداد اکاذیب زیاد باشد تا بتوان علیه فرد در محاکم قضایی شکایت کرد.
در موضوع جرم نشر اکاذیب مطلب کذب باید این قابلیت را داشته باشد که به فردی که مطلب کذب در مورد وی نشر پیدا کرده ، ضرر وارد کند ، در روند بررسی پرونده اثبات کذب بودن مطلب منتشر شده به عهده شاکی گذاشته شده است و در مقابل اگر متهم بتواند درستی مطلب را در دادگاه اثبات کند ، دیگر محکوم نخواهد شد
هتک حیثیت عبارت است از اقدامی که سبب تحقیر و پایین آوردن ارزش و اعتبار افراد در میان جامعه و ایراد ضربه به آبرو و حیثیت آن¬ها می‌¬گردد. قانون¬گذار در مواد ۱۶ و ۱۷ قانون جرایم رایانه¬‌ای در خصوص رفتارهایی که منجر به هتک حیثیت افراد می¬‌شود، اقدام به جرم انگاری کرده است. در جرم موضوع ماده ۱۶ برای تحقق بزه دو رفتار مطرح شده است:
اول:حالتی که فرد با تغییر یا تحریف فیلم یا صوت یا تصویر متعلق به دیگری آن¬ها را منتشر می¬‌کند.
دوم: حالتی که فرد محتوای تغییر یا تحریف یافته توسط دیگری را با علم به تغییر یا تحریف منتشر می‌¬کند.
مطابق تبصره همین ماده، اگر تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر هر دو مجازات مقرر در ماده محکوم خواهد شد

جهت مشاوره با بهترین وکیل کیفری به صورت تلفنی، حضوری و آنلاین به داداپ مراجعه کنید

نحوه طرح شکایت نشر اکاذیب در فضای مجازی

برای اینکه  دادسرا و دادگاهی بتواند در خصوص جرمی اقدام به رسیدگی نماید می بایست جرم در حوزه آن دادگاه و دادسرا به وقوع پیوسته باشد.در صورتی که جرم نشر اکاذیب مربوط به حوزه مطبوعتی باشد شکایت می بایست در محل انتشار نشریه مورد نظر رسیدگی شود اما در صورتی که جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی صورت گرفته باشد  دادسرای جرائم رایانه ای در این خصوص صالح به رسیدگی می باشد و شاکی می بایست از طریق این دادسرا پیگیری های لازم را انجام دهدذر شهرهایی که چنین دادسرایی وجود ندارد  شاکی می تواند از طریق دادسرای عمومی و انقلاب شکایت خود را مطرح کند.البته لازم به ذکر است که باتوجه به الکترونیکی شدن ثبت شکایات شاکی می بایست ابتدا شکایت خود را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی (سامانه ثنا) به ثبت برساند.
 نکته مهم: بهترین و  قانونی‌ ترین راه برای ارائه شکایت در خصوص نشر اکاذیب مجازی ، مراجعه به دادسرای جرائم رایانه‌ ای است.این دادسرا وظیفه دارد، جرائمی که در فضای سایبر رخ داده را پیگیری کرده و حقوق شاکیان را به آنها بازگرداند.

مجازات جرم نشر اکاذیب

برای اینکه عملی جرم باشد می بایست در قالب فعل یا ترک فعل نوسط قانونگذار برای آن مجازات تعیین شده باشد با توجه به اینکه نشر اکاذیب در قالب نسبت دادن و اظهار کردن توسط قانونگذار مجازات شده است می توامن گفت که چنین عملی جرم می باشد.براساس ماده 698 قانون مجازات اسلامی ک
مرتکبین نشر اکاذیب اعم از این‌که از اقدام آن‌ها ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه، علاوه بر اعاده‌ی حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از 2 ماه تا 2 سال و یا شلاق تا 74 ضربه محکوم می‌شود و دادگاه در انتخاب حبس یا شلاق مخیر است..
و در صورت امکان، دادگاه برای اعاده‌ی حیثیت کسی که در موردش اخبار دورغین منتشر شده است اقداماتی را در جهت بازگرداندن حیثیت از دست رفته انجام می‌دهد؛ مانند آن‌که حکم محکومیت مجرم را با هزینه‌ی او در روزنامه منتشر کند.

شرایط اعمال مجازات نشر اکاذیب 

جرایم به دو دسته قابل گذشت و غیرقابل گذشت تقسیم می شوند .جرم نشر اکاذیب در دسته جرایم قابل گذشت قرار می گیرد به این معنا که در صورتی مرجع قضایی شروع به رسیدگی و تعقیب می کند که شاکی خصوصی نسبت به جرم صورت گرفته شکایت خودرا مطرح نماید.از جمله ویژگی های جرایم قابل گذشت این می باشد که با گذشت شاکی در هر مرحله ای رسیدگی متوقف می شود و حتی پس از صدور حکم نیز آثار محکومیت زائل می شود.حال که پی بردیم که جرم نشر اکاذیب از جرایم قابل گذشت می باشد می بایست به این نکته توجه نماییم که در صورتی این جرم ارتکاب یایفته و قابل مجازات می باشد که انتساب دهنده  عملی را  که انتساب داده است کذب و دروغ  باشد.از جمله تفاوت های جرم نشر اکاذیب با افترا این است که در جرم افترا عمل مورد انتساب حتما باید جرم باشد در حالی که در نشر اکاذیب عمل انتسابی  حتما جرم نیست .
از جمله شرایط دیگر این جرم این است که فرد انتساب دهنده سوءنیت داشته باشد به این معنا که قصد داشته باشد با انتشار کذبش به دیگری  (اعم از شخص حقیقی و حقوقی)ضرری اعم از مادی و معنوی وارد کند .
نکته:جرم نشر اکاذیب علاوه بر نسبت دادن از طریق اظهار کر دن(فاش کردن ) نیز قابل تحقق است این مهم در قانون مجازات اسلامی به صراحت توسط قانونگذار بیان شده است.

انتشار مطالب دروغین مطلبی نیست که تازگی داشته باشد و در همه زمان ها عده ای افراد بوده اند که سعی کرده اند با انتشار اخبار دروغین و کذب توجه مردم را به خود جلب کرده و ذهنیت مردم را مشوش نمایند در زندگی کنونی پیشرفت علم و تکنولوژی سبب گسترش انتشار اخبار کذب شده است زیرا با پیشرفت وسایل ارتباط جمعی مثل رایانه ،تلفن همراه و ... انتشار اخبار کذب سهل الوصول تر شده است .عامه مردم به فضاهای مجازی دسترسی دارند و این امر سبب شده است که انتشار اخبار کذب در سطح گسترده تری منتشر شود. درست است که اکاذیب جمع کذب می باشد اما برای تحقق جرم نیاز به تعدد  نیست و با یک نسبت یا اظهار کذب نیز این جرم محقق می شود.لازم به ذکر است که نشر اخبار کذب به قصد اضرار به دیگری جرم بوده و قابل مجازات می باشد.آنچه اهمیت دارد قصد اضرار به دیگری می باشد و نتیجه مهم نیست به نحوی می توان گفت جرمی مطلق بوده و مقید به نتیجه نمی باشد.جرم نشر اکاذیب از جرایم قابل گذشت بوده بنابراین در صورت پیگیری شاکی قابل رسیدگی می باشد و با گذشت شاکی رسیدگی پایان می یابد.