تدلیس یا فریب در ازدواج؛ طرح دعوای تدلیس تا مجازات و فسخ نکاح

تدلیس در ازدواج چیست؟

تدلیس به معنای فریب ،عیب پوشی  می باشد و براساس قانون مدنی عملی است که موجب فریب طرف مقابل می شود در تدلیس لازم است که اقدامات متقلبانه به قصد فریب طرف مقابل صورت بگیرد و شخص عمد در فریب داشته باشد، به صورتی  که عیب موجود را پنهان کند و یا وصف که واجد آن نیست  را نشان دهد. .

 لازم به ذکر است که تدلیس وقتی  باعث  فسخ می‌شود که عملیات متقلبانه قبل از انجام نکاح  به کار رود و این فریب کاری سبب رغبت و انجام ازدواج بشود.
در خصوص تدلیس در ازدواج در قانون مدنی صراحتی وجود ندارد اما براساس ماده 1128 قانون مدنی : هرگاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متباینا بر آن واقع شود.
اما قانون مجازات در این باره به ذکر مصداق پرداخته است ، براساس ماده 647 قانون مجازات اسلامی :چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تکمن مالی، موقعیت‌ اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آن‌ها واقع شود مرتکب به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال‌محکوم می‌گردد.

ضمانت اجرای کیفری فریب در ازدواج

 تدلیس در ازدواج دارای ضمانت اجرای کیفری نیز می باشد براساس  ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی : چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن تدلیس دهد و عقد بر مبنای هر یک از آنها واقع شود، مرتکب به حبس تعزیری از 6ماه تا 2 سال   محکوم می‌شود .

مشاوره حقوقی آنلاین در داداپ: بهترین و سریع ترین راه برای کسب نظر از وکلای متخصص

ضمانت اجرای مدنی فریب در ازدواج

هرگاه نکاح ناشی از تدلیس در ازدواج باشد، تدلیس خورده می‌تواند طبق قواعد مسئولیت مدنی از تدلیس‌کننده مطالبه خسارت کند اعم از اینکه تدلیس‌کننده یکی از زوجین یا شخص ثالث باشد و اعم از اینکه همسر تدلیس خورده از حق فسخ استفاده کند یا نه. هرگاه شوهر در اثر تدلیس با زنی غیرباکره به جای باکره ازدواج کند و از حق فسخ نخواهد یا نتواند استفاده کند، می‌تواند تفاوت بین مهر با کره و غیرباکره را به عنوان خسارت از تدلیس‌کننده بگیرد و اگر تدلیس‌کننده تفاوت مهر را ندهد و تدلیس‌کننده خود زن باشد می‌تواند مابه‌التفاوت را از مهر کسر کند و بقیه را به زن بپردازد.

موارد تدلیس در ازدواج

براساس مواد قانون مدنی از جمله مواردی که سبب فسخ نکاح  از باب تدلیس می باشد از قرار ذیل است:

• موقعیت مالی و شغلی:شغل یا سمت خاص،وضیت مالی خاص
• دارا بودن سلامت جسمی و جنسی:باکره بودن،نداشتن جنون ،نداشتن عیوب زنانه یا مردانه که در زناشویی و باروری اختلال ایجاد کند .نداشتن بیماری های خاص مثل جذام و پیسی،زمین گیر نبودن و داشتن بینایی

ماده 1122 و 1123 قانون مدنی در این باره بیان می دارند:
عیوب زیر در مرد موجب حق فسخ برای زن خواهد بود:

1. خصا(اختگی)
2. عَنَن به شرط اینکه ولو یکبار عمل زناشویی را انجام نداده باشد.
3. مقطوع بودن آلت تناسلی به اندازه‌ای که قادر به عمل زناشویی نباشد.

عنین مردی است که با هیچ زنی قادر به مواقعه نباشد. پس اگر مردی با زوجه خود نتواند مقاربت کند ولی قادر به وطی دیگری باشد، عنین نخواهد بود .
عیوب ذیل در زن موجب حق فسخ برای مرد خواهد بود :

1. قرن که به معنی استخوان زائدی در آلت تناسلی که مانع نزدیکی می‌شود
2. جذام
3. برص (پیسی)
4. افضاء (یکی شدن مجرای بول و حیض)
5. زمین گیری
6. نابینائی از هر دو چشم

چگونگی اثبات تدلیس در ازدواج

برای اینکه فرد فریب خورده بتواند ثابت کند که طرف مقابل او را گول زده است وگرنه در صورت مطلع بودن از این عیوب به چنین ازدواجی تن نمی داد باید ثابت شود که طرف فریب دهنده دارای علم و قصد بوده و در واقع سوءنیت داشته است و همچنین ثابت شود که عقد بر مبنای آن صفت ها واقع شده است و طرف فریب گر خود را واجد آن صفت ها معرفی کرده یا سعی در پنهان کاری و مخفی نگه داشتن را داشته است.از مجموع گفته های بالا می توان اینگونه بیان کرد که در تدلیس ثابت می شود که:

1. یکی از طرفین عقد نکاح، خود را واجد وصف خاصی اعلام کرده  و  این صفت وارد تراضی طرفین و قرارداد می‌‌شود؛ اما بعد از عقد نکاح معلوم شده که شخص فاقد وصف مشروط است.
2. طرفین در مورد صفت خاصی گفت و گو نکرده اند  اما به براساس  عرف و عادت عقد بر وجود صفت خاصی که در عرف رایج است، واقع می شود. مانند باکره بودن زن، نداشتن اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی.
3.  در خصوص عیب هایی که عموما قابل چشم پوشی نیست سکوت شده است.مثلاً مصنوعی بودن اعضای بدن یا داشتن بیماری خاص و انتظار می‌رود که شخص آن را بیان کند.

برای پنهان کردن  عیوب در این مورد نیز چند حالت متصور است:

• شخص نسبت به عیوب خود آگاهی ندارد. فرد از بیماری و عیب خود آگاه نیست مثل قرن یا افضا و...
• شخص نسبت به عیب پنهان خود آگاه است اما در برابر طرف مقابل سکوت می‌کند مانند ابتلا به بیماری صرع یا بیماری‌های قلبی.
• فرد عیبی در ظاهر دارد و با اعمالی سعی در پوشاندن آن می‌کند،مثل کچلی
• فرد عیبی در ظاهر دارد و نسبت به عیب خود نیز آگاهی دارد و در مورد این عیب به طرف مقابل چیزی نمی‌گوید و در طرف مقابل نیز با کوتاهی و سهل انگاری و بدون تحقیقات لازم با او ازدواج می‌کند.

مشاوره با وکیل پایه یک خانواده به صورت تلفنی، حضوری و آنلاین در داداپ 

موارد تدلیس و فریب با چه شاخص هایی تعیین می شود؟

برای اینکه بتوان واهی و دروغ بودن عمل انجام شده توسط زوجین را تدلیس قلمداد کرد می بایست به عرف رجوع کرد .عرف است که مشخص می کند که امری که واهی بوده است آیا مشمول قانون قرار می گیرد یا خیر؟
تدلیس در چه صورتی موجب حق فسخ برای طرف فریب خورده می‌شود؟
برای اینکه عمل انجام شده(تدلیس یا فریب) توسط طرفین سبب فسخ نکاح شود می بایست واجد شرایطی باشد که در ادامه به شرح آنها می پردازیم:

• انجام فریب توسط زوجین :برای اینکه فریب انجام شده سبب فسخ نکاح شود می بایست از سوی زن یا مرد واقع شود  و انجام توسط ثالث نمی تواند مبنای فسخ قرار بگیرد مگر اینکه بین زوج یا زوجه و ثالث تبانی انجام شده و ثالث با تبانی زوج و زوجه صفت خاصی را عنوان کند یا عیبی را بپوشاند.
• موثر بودن فریب در ازدواج:برای اینکه تدلیس سبب فسخ نکاح شود می بایست اثرگذار باشد به این معنا که عمل انجام شده در ترغیب به ازدواج طرف مقابل موثر بوده یا اینکه مبنای ازدواج با او باشد.
• دارا بودن سوءنیست:برای اینکه بتوان تدلیس را مبنای فسخ قرار داد می بایست ثابت شود که تدلیس کننده قاصد بوده و عمدا این عمل را انجام داده است.

چگونگی طرح دعوای تدلیس در ازدواج در دادگاه خانواده

فسخ نکاح تشریفات طلاق را ندارد و فرد فریب خورده می تواند به راحتی تقاضای فسخ  نکاح از دادگاه را داشته باشد اما طبق ماده ی 1131 ق.م اگر فردی که حق فسخ دارد بعد از اطلاع اقدام نکند حق او ساقط می شود البته با این شرط که علم به حق فسخ و فوریت آن داشته باشد.
باتوجه به اینکه تدلیس در ازدواج جرم نیز می باشد بنابراین علاوه بر دادگاه خانواده دادگاه کیفری نیز در این خصوص صالح به رسیدگی می باشد در این قسمت به چگونگی طرح دعوی از طریق دادگاه خانواده می پردازیم که از قرار ذیل می باشد:

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست:با توجه به الکترونیکی شده ثبت تمام درخواست های قضایی فردی که فریب خورده است می بایست به دفتر خدمات مراجعه کرده و دادخواستی در دو نسخه  مبتنی بر فسخ نکاح به دلیل تدلیس را به ثبت برساند.
2. مراجعه به دادگاه خانواده:پس از اینکه دادخواست فسخ از طریق سامانه ثنا به ثبت رسید زوج یا زوجه فریب خورده به دادگاه خانواده( محل اقامت خوانده) مراجعه می کند طرفین می توانند  برای هدایت بهتر به  واحد مشاوره مراجعه نمایند.   پس از آن  با هدایت مشاوره دهنده به دفتر دادگاه ارجاع داده می شوند ، مدیر دفتر دادگاه دادخواست ثبت شده  و ادله ارائه شده را بررسی کرده و وقت رسیدگی تعیین می کند در صورتی که نظر دادگاه مبتنی بر فریب در ازدواج باشد دادگاه حکم صادر کرده و نکاح فسخ می شود .لازم به ذکر است که آثار فسخ از زمان ثبت داخواست می باشد .

مجازات تدلیس یا فریب در ازدواج

برا ی اینکه عملی جرم باشد می بایست در قانون برا ی آن مجازات تعیین شود و چون تدلیس در ازدواج نیز دارای مجازات می باشد بنابراین جرم می باشد.ماده 647 قانون مجازات اسلامی مجازات این جرم را بیان کرده است براساس این ماده:چنانچه هریک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالیه،تمکن مالی ،موقعیت اجتماعی،شغل و سمت خاص ،تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هریک از آنها واقع شود مرتکب به حبس تعزیری از 6 ماه تا 2 سال محکوم می شود.صداقت و راستی در انتخاب همسر آینده اهمیت بسزایی دارد چه بسا زوجین با دروغ و فریب طرف مقابل سبب پشیمان شدن او گشته و ازدواج به سمت فسخ شدن سوق پیدا کند.تدلیس به معنای فریب داذن می باشد ،فریب ممکن است از طرف زن یا مرد واقع شود ، در تدلیس زن یا مرد قبل از ازدواج خود را واجد صفت هایی معرفی کرده که در واقع فاقد آن می باشند. تدلیس در نکاح عبارت از آن است  که زن یا مرد با اعمال متقلبانه نقص یا عیبی را که در آنها هستند، پنهان دارند یاخود را دارای صفت کمالی معرفی کنند که فاقد آن هستند. مثل معرفی خود تحت عنوان دکتر یا مهندس یا داشتن جنون و پنهان کردن آن.تدلیس در ازدواج سبب می شود که طرفی که از این پنهان کاری فریب خورده و متحمل ضرر شده است حق فسخ داشته باشد .لازم به ذکر است که فسخ نکاح به دلیل تدلیس فوری بوده و باید فورا اعمال شود بنابراین اگر با فاصله زمانی طولانی از اطلاع اعمال شود قابل پذیرش نمی باشد.
تدلیس در ازدواج علاوه براینکه به طرف فریب خورده اختیار فسخ نکاح را می دهد از لحاظ کیفری نیز جرم بوده و قابل مجازات می باشد جرم انگاری این عمل از سوی قانونگذار ناشی از توجه وافر به بنیان خانواده می باشد.لازم به ذکر است که بنابر اینکه تدلیس در ازدواج جرم می باشد این امر سبب می شود که برای پیگیری علاوه بر دادخواست نویسی و پیگیری از از طریق دادگاه خانواده بتوان از طریق مراجع کیفری و تقدیم شکایت اقدام نمود.