ثمن معامله و نحوه پرداخت، استرداد و مطالبه آن

ثمن معامله درمبایعه نامه چیست؟

قبل از پرداختن به ثمن معامله بهتر است با خود مبایعه آشنا شویم ،مبایعه نامه قراردادی می باشد که در آن اموال اعم از منقول و غیرمنقول به فروش می شود و در اصلاح این خرید و فروش بیع قلمداد می شود.در بیع عوض و معوض با هم رد و بدل شده یعنی در ازای دریافت مبیع ثمنی پرداخت می شود در واقع  در تمام قراردادهای خرید و فروش قسمتی وجود دارد که به ما به ازای ریالی مال مورد معامله اختصاص دارد و تعیین کننده میزان پولی است که در ازای انتقال مالکیت مال مورد معامله به خریدار به فروشنده تعلق می گیرد. این میزان پول در مبایعه نامه ثمن معامله نام دارد.
نکته:با توجه به اینکه بیع یک عقد معاوضی است یعنی در قبال مال مورد معامله، عوض(پول) قرار می گیرد  بنابراین می بایست بین عوض و معوض (مال موضوع معامله و ثمن) به لحاظ عرفی برابری در ارزش وجود داشته باشد.

مشاوره با وکیل دعاوی ملکی به صورت حضوری، آنلاین و تلفنی در داداپ 

ثمن معامله چقدر است؟

ثمن معامله در مقابل مثمن یا همان مبیع و موضوع معامله قرار می گیرد در خصوص مقدار ثمن معامله باید گفت که میزان و مقدار مشخصی برای ثمن متصور نمی باشد و بسته به ارزش معامله متغیر می باشد.
با توجه به اینکه بیع یک عقد معاوضی است یعنی در قبال مال مورد معامله، عوض(پول) قرار می گیرد  بنابراین می بایست بین عوض و معوض (مال موضوع معامله و ثمن) به لحاظ عرفی برابری در ارزش وجود داشته باشد.
نکته:
طبق قاعده سنتی پذیرفته شده در فقه و قانون مدنی میزان ثمن باید مقطوع و معین باشد و در غیر این صورت معامله باطل می شود.
در قراردادهای پیش فروش اموال، به علت طولانی بودن زمان تهیه و تولید، ثمن معامله تعیین نمی شود و محاسبه آن به زمان آینده موکول می¬ گردد؛ به عنوان مثال در پیش فروش آپارتمان 

نحوه پرداخت ثمن معامله

پرداخت ثمن از سوی خریدار می تواند به طرق مختلفی حاصل شود که شامل حال،وعده دار و اقساطی می شود اما اصل براین است که پرداخت حال و بدون مدت می باشد در اصطلاح عرفی از آن تحت عنوان معامله نقدی یاد می شود مگر اینکه طرفین با توافق یکدیگر به پرداخت اقساطی یا موجل(وعده دار) توافق نمایند که در این صورت فروشنده تا زمان سررسید مهلت یا اقساط حق دریافت ثمن را نخواهد داشت.

اثبات پرداخت ثمن معامله با چه کسی است؟

وقتی معامله ای منعقد می شود طرفین ملزم به انجام تعهداتی می شوند که می بایست ان تعهدات را انجام دهند در این حالت خریدار در ازای دریافت مبیع ملزم به پرداخت ثمن می شود ،حال ممکن است خریداری که ثمن را پرداخت کرده است با این ادعا از طرف فروشنده مواجه شود که خریدار ثمن را به او تحویل نداده است در این حالت سوال این است که چه کسی باید ثابت کند که مبلغ رد و بدل شده است؟
در این حالت چون خریدار مدعی است که ثمن را به فروشنده پرداخت کرده است می بایست ثابت کند که چنین عملی(پرداخت) از سوی او صورت گرفته است و در مقابل فروشنده مبلغ را از او دریافت نموده است و یا اینکه مبلغ را به حساب فروشنده واریز کرده است.ممکن است خریدار برای اثبات ادعای خود در این خصوص شهودی را نیز داشته باشد که بتواند با توسل به آنها ادعای خود را به اثبات برساند.
نکته :اصل بر عدم پرداخت می باشد و در صورتی که خریدار  نتواند ثابت کند که مبلغ را پرداخت کرده است می بایست مجدد مبلغ معامله را به خریدار پرداخت کند. 
از سویی دیگر در صورتی که فروشنده در قرارداد اقرار به دریافت ثمن معامله کرده باشد، لیکن در واقع آن را دریافت ننموده است در این فرض فروشنده باید اثبات کند که بر خلاف مندرجات قرارداد و اقرار خود وجهی دریافت ننموده و پولی بابت این قرارداد دریافت نکرده است در غیر این صورت حق مطالبه مبلغ قرارداد را نخواهد داشت که البته این امر کار دشواری خواهد بود.

بیشتر بخوانید: انواع کافه خیارات را بشناسید 

در صورت عدم پرداخت ثمن معامله چه پیش می آید؟

در هر معامله و قراردادی هر کدام از طرفین دارای  تعهداتی می باشند که  که ملزم به اجرای آن تعهدات هستند. در این بین ممکنه است خریدار از پرداخت ثمن معامله خودراری کند در این صورت براساس قانون فروشنده این حق را دارد که یا معامله را فسخ کند یا الزام خردار را به پرداخت ثمن از دادگاه بخواهد .
در این صورت فروشنده علاوهئبر اینکه از این حقوق برخوردار می باشد می تواند از ایفای تعهداتی که مربوط به اوست خودداری کند و انجام آنها را منوط به پرداخت مبلغ نماید.
بنابراین می‌توان گفت که اگر خریدار پولی بابت معامله پرداخت نکند، یعنی همان عدم پرداخت ثمن معامله، در این صورت دعاوی حقوقی زیادی مانند مطالبه ثمن ، همچنین الزام به ایفای تعهدات در قرارداد و گاهی مواقع نیز منجر به فسخ  قرارداد می‌شود.
ابطال معامله و نحوه استرداد ثمن معامله به نرخ روز
اگر معامله انجام شده، به دلیل  تخلف  فروشنده باطل شود و خریدار از این موضوع آگاه نباشد خریدار می تواند پس از ابطال معامله به فروشنده مراجعه نموده و استرداد ثمن معامله را که پرداخت نموده است، مطالبه نماید. با این حال ممکن است معامله سالها پیش واقع شده باشد و یا پس از انجام معامله در اثر نوسانات بازار، ارزش پول یا ثمن معامله ، کاهش زیادی پیدا نموده باشد. در این صورت، خواهان می تواند استرداد ثمن معامله به نرخ روز را از طریق دادگاه مطالبه نماید.

عدم قید ثمن معامله چیست؟

عقد وقتی واقع می شود که طرفین در خصوص شرایط آن با هم به توافق برسند و از شرایط مندرج آگاهی داشته باشند بنابراین صرف آگاهی طرفین از مقدار ثمن معامله کفایت می کند و عدم قید آن در معامله آسیبی به معامله صورت گرفته وارد نمی کند،امابهتر است طرفین معامله جهت جلوگیری از اختلافات احتمالی علاوه بر توافق و آگاهی نسبت به ثمن در معامله میزان و مقدار ان را قید کنند.
نکته: عدم ذکر ثمن در معامله با مشخص  نبودن ثمن در معامله به طور کلی ،متفاوت می باشد. 

دعوی استرداد ثمن معامله چیست؟

دعوی استرداد ثمن با دعوی مطالبه ثمن متفاوت می باشد و نباید این دو موضوع را یکی پنداشت در دعوی مطالبه ثمن خریدار از پرداخت ثمن خودداری می کند و فروشنده برای مطالبه ان به دادگاه مراجعه می کند تا از این طریق الزام خریدار به پرداخت ثمن را پیگیری کند در حالی که در دعوی استرداد ثمن وضع به گونه دیگر است و این خریدار است که درخواست می کند مبلغی که پرداخته است به او بازگردانده شود.
برای اینکه خریدار بتواند ثمن پرداخت کرده را مسترد کند حالات زیر متصور است:

1. معامله صورت گرفته بین خریدار و فروشنده فسخ شود و یا به علل قانونی باطل شود.
2. طرفین معامله با توافق هم معامله را اقاله کنند.
3. اگر مورد معامله(مبیع) متعلق به شخص  دیگری غیر از فروشنده  باشد.

مدارک لازم جهت طرح دادخواست مطالبه ثمن معامله

برای اینکه بایع بتواند از طریق مراجع حقوقی جهت مطالبه ثمن معامله  اقدام نماید می بایست مدارک ذیل را با خود به همراه داشته باشد:

• کارت ملی و یا شناسنامه دارای کدملی
• داخواست مطالبه ثمن 
• قرارداد یا مبایعه نامه ای که اساس مطالبه ثمن است.
• ادله (مثل شهادت شهود) و مستندات

بیشتر بخوانید: تصرف عدوانی کیفری چیست؟ 

الزام به تادیه ثمن معامله یا قرارداد

برابر با قانون پرداخت ثمن از ارکان معامله می باشد و این پرداخت می بایست در زمان و مکان مشخص صورت بگیرد در قرارداد بین بایع ملزم است که مبیع را به خردار تحویل دهد و درمقابل خود نیز ملزم است که ثمن را به فروشنده تحویل دهد و اگر خریدار از پرداخت ثمن خوداری کند فروشنده می تواند با مراجعه به دادگاه تقاضای الزام به پرداخت ثمن  از سوی خریدار مطرح کند.
نکته حائز اهمیت این است که باید بین دعوی مطالبه ثمن و استرداد ثمن تفاوت قائل شد و این دو را باهم یکی ندانست زیرا در دعوی مطالبه ثمن این فروشنده است که از دادگاه می خواهد که خردار ثمن را گرداخت کند در حالی که در استرداد ثمن خریدار خواهان دعوی بوده و به دلیل برهم خوردن معامله می خواهد مبلغ پرداخت کرده را پس بگیرد.
مواد قانونی در این خصوص: 

1. براساس ماده 395 قانون مدنی :اگر مشتری ثمن را در موعد مقرر تأدیه نکند بایع حق خواهد داشت که بر طبق مقررات راجع به خیار تاخیر ثمن، معامله را فسخ یا از حاکم اجبار مشتری به تأدیه ثمن را بخواهد .
2. همچنین براساس بند ۴ ماده‌ی ۳۶۲ قانون مدنی، همان‌طور که بایع ملزم به تحویل مبیع می‌شود، مشتری و خریدار هم به پرداخت ثمن معامله ملزم می‌شود و درصورتی‌که خریدار از پرداخت ثمن خودداری نماید، بایع می‌تواند از دادگاه اجرای این تعهد را خواستار شود.

خیار تاخیر ثمن معامله

 طرفین می توانند برای اطمینان از حاصل شدن معامله به صورت دقیق شروطی را ضمن قرار داد بین خود تنطیم نمایند که در صورت تخلف طرف مقابل بتوانند خسارت خود را مطالبه نمایند اگر در این خصوص بین طرفین شروطی منعقد نشود دادگاه  براساس قانون جهت احقاق حق متضرر  اعمال نظر می کند. خیار به معنای اختیار می باشد و در قانون مدنی قانونگذار با قراردادن خیارات مختلف برای طرفین این امکان را فراهم کرده است که طرفین معامله بتوانند با استفاده از این خیارات نسبت به فسخ یا الزام طرف دیگر نسبت به تعهدات اقدام نمایند.یکی از خیارات مندرج در قانون که در معاملات کابرد فراوانی دارد خیار تاخیر ثمن می باشد براساس ماده 394قانون مدنی مشتری باید ثمن را در موعد و در محل و برطبق شرایطی که در عقئ بیع مقرر شده است تادیه نماید همچنین براساس  ماده 395 قانون مدنی:اگر مشتری ثمن را در موعد مقرر تادیه نکند،بایع حق خواهد داشت که برطبق مقررات راجعه به خیار تاخیر ثمن معامله را فسخ و یا از حاکم اجبار مشتری را به تادیه ثمن بخواهد.
بنابراین اگر بین طرفین در خصوص پرداخت ثمن مدت زمان خاصی  مشخص شده باشد خریدار باید در زمان مورد نظر ثمن را پرداخت کند  ولی اگر مدت خاصی مقرر نشده باشد براساس ماده 402 قانون مدنی(مهلت سه روزه) عمل می شود .
نکته حائز اهمیت این است که در صورتی فروشنده خیار فسخ دارد که مهلت پرداخت حال باشد وگرنه(در صورت پرداخت موجل) می بایست از طریق محاکم قضایی اجبار به پرداخت را درخواست کند. 
معامله در زندگی افراد همواره نقش بسزایی داشته است و افراد برای اینکه بتوانند به کالاهایی که نیاز دارند دست به معامله با یکدیگر می زدند.در ادوار گذشته معامله به صورت کالا به کالا رواج فراوانی داشت ولی کم کم معملات از حالت تبادل کالایی خارج شد و در معاملات ثمن و مثمن رد و بدل می شد به این معنا که اشخاص در برابر دریافت کالا مبلغی را پرداخت می کردند.در واقع ثمن به معنای بها می باشد یعنی پولی که بابت فروش مال به دست می آید یا همان گولی که در قبلا دریافت کالا پرداخت می شود.مقدار بها و پولی که در معامله پرداخت می شود برابر با ارزش مال مورد معامله است که ممکن است با ارزش عرفی مال متفاوت باشد.
در صورتی که خریدار در پرداخت ثمن معامله تاخیر نماید به دلیل جلوگیری از ضرر فروشنده امکان دعوی مطالبه ثمن وجود دارد زیرا ارزش پول با توجه به تورم مدام در حال نوسان است.
نکته :در قراردادهای خرید و فروش،خواه ملک و زمین،آپارتمان و مغازه و...به مبلغی که خربدار بابت تحویل گرفتن مورد معامله به فروشنده پرداخت می کند ثمن معامله گفته می شود.ثمن معامله ممکن است به صورت نقدی(حال) یا اقساط پرداخت شود.
حال ممکن است این سوال مطرح شود که در صورتی که بین  خریدار و فروشنده در خصوص پرداخت ثمن اختلاف پیش بیاید تکلیف چیست؟بنابر اصل قانونی بار اثبات همیشه بر دوش مدعی بوده و این خریدار است که باید ثابت کند که مبلغ را پرداخت کرده است. 

برای مشاوره حقوقی آنلاین با وکلای مجرب داداپ کلیک کنید